انواع بارگاه های تولید کشمش در ایران
مقدمه
بارگاه های تولید کشمش نقش تعیین کننده ای در کیفیت کشمش تولیدی دارد. طی سال‌های گذشته، کشمش ایران با قیمت کمتری نسبت به رقبا در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. در واقع آلودگی‌های فیزیکی از جمله مهم‌ترین مشکلات کشمش ایران به شمار میرود.
برای حل مشکل آلودگی‌های فیزیکی، شیمیایی، میکروبی و همچنین، بدشکل شدن و له شدن کشمش که باعث ایجاد بیماری در انسان، کاهش ارزش و قیمت محصول می‌شوند، استفاده از بارگاههای تولید کشمش بهداشتی ضروری است.
تبدیل انگور به کشمش طی مراحلی انجام می‌شود که تیمار صحیح قبل از خشک کردن و استفاده از بارگاه مناسب و بهداشتی می‌تواند به خشک شدن سریع انگور و در نتیجه، افزایش کیفیت کشمش منجر شود. در کیفیت کشمش عواملی چون رنگ، اندازه، میزان قند، میزان رطوبت و گوشتی بودن تأثیرگذارند.
در ایران به دلیل نگرانی باغداران از باران‌های اواخر شهریورماه یا اوایل مهرماه (که سبب تورم و ترک خوردن حبه، کاهش کیفیت و فساد کشمش می‌شود)، قبل از آن که قند محصول به میزان مطلوب برسد، برداشت میوه انجام می‌شود و به این ترتیب، ضریب تبدیل انگور به کشمش کاهش می‌یابد. متوسط ضریب تبدیل انگور به کشمش در ایران 4 به 1 است.
با استفاده از بارگاههای جدید و امکان مسقف نمودن آنها برای جلوگیری از صدمات باران، می‌توان اولاً محصول را سریع‌تر به کشمش تبدیل کرد و ثانیاً محصول را به مدت بیشتری روی بوته حفظ کرده و با میزان بیشتری قند آن را برداشت کرد. به این ترتیب تنها با دادن زمان بیشتر به محصول روی بوته، عملکرد کشمش بیشتری در هکتار به دست می‌آید. بنابراین، با کاربرد بارگاههای مدرن می‌توان از سویی عملکرد و از سوی دیگر کیفیت کشمش را بالا برده و توان رقابت کشمش ایران در بازارهای جهانی را افزایش داد.
مزیت‌های نسبی بارگاههای تولید کشمش بهداشتی
♣ ضریب تبدیل بهتر نسبت به روش‌های سنتی، به طوری که تقریباً به ازای هر 3 کیلو انگور یک کیلو کشمش تولید می‌شود. در روش‌های سنتی این مقدار 5-4 کیلوگرم است.
♣ کاهش هزینه و زحمات مراحل بوجاری (شنگیری، خوشهگیری، ترشویی) از یک جهت و بهداشتی بودن محصول نهایی از جهت دیگر، ارزش افزودهای بیش از 30 درصد را به همراه دارد.
♣ عدم خسارت به انگورهای چیده شده در اثر بارندگی‌های بیموقع آخر فصل و امکان پوشش و حفظ محصول
♣ کیفیت کشمش بسیار بالا است و امکان صادرات آن با قیمت بالاتر وجود دارد.
♣ جبران هزینه احداث در طول حدود ده سال (تنها کافی است در یک سال محصول از گزند بارندگی حفظ شود)
♣ کاهش ضایعات در حین تولید و جمع‌آوری راحت‌تر و سریع‌تر
♣ عدم آلودگی کشمش‌ها به قارچ‌ها از جمله اکراتوکسین‌ها
♣ هزینه احداث این واحدها از سایر روش‌ها (خشک‌کن‌های صنعتی) بسیار کمتر است. در ارزیابی‌های اقتصادی (نسبت منافع به هزینه‌ها) مقرون به صرفه‌ترین نوع بارگاه از این نظر به ترتیب عبارتند از: بارگاههای آذربایجان، بتنی، کالیفرنی، یونانی، نورین، فلاح، خانه‌باغ و کاه‌گلی.
مشخصات فنی بارگاه‌ها
انواع بارگاههای متداول در ایران عبارتند از: بارگاه بتونی، بارگاه آذربایجان، بارگاه یونانی، بارگاه فلاح، بارگاه نورین ابهر، بارگاه خانه‌باغ، بارگاه کالیفرنی، بارگاه سنتی (پهن کردن در آفتاب روی بارگاه خاکی یا با پوشش گونی، روزنامه و پلاستیک).
بارگاه بتنی
زمین مورد استفاده در این روش باید برای خشک کردن انگور مناسب باشد. به طوری که حمل انگور و عملیات تیزابی کردن آن به آسانی صورت گیرد. در تمام مدت روز، استفاده از نور خورشید میسر باشد. سکو باید به ارتفاع ۲۵ سانتیمتر از سطح زمین و دارای شیب 3 درصد به سمت جنوب باشد و تا حد امکان از پوشش‌های سیمانی تمیز و با قابلیت شستشو و ضدعفونی استفاده شود. در مناطق بادخیز توسط بادشکن محافظت شود.
♣ مزایا: ساخت آن خیلی آسان است. مصالح آن در دسترس است. کشمش تولیدی نسبتاً بهداشتی است.
♣ معایب: کیفیت کشمش تولیدی پایین است. زمان خشک شدن انگورها کمی طولانی است. عمر این بارگاه‌ها کوتاه (4-3 سال) است.
بارگاه های تولید کشمش سنتی (کاه‌گلی، خاک فشرده، روزنامه و نایلون)
در ایران عمدتاً از روش آفتابی در بارگاه سنتی برای تهیه کشمش استفاده می‌شود. برای این منظور، یک قطعه زمین معمولاً کوچک و نزدیک باغ با شیب به طرف جنوب و آفتابی انتخاب کرده و سطح آن را با خاک فشرده، کاه‌گل، روزنامه یا نایلون و گاهی آسفالت (که اصلاً توصیه نمی‌شود) میپوشانند (شکل 2). این روش خشک کردن هزینه و زحمت کمی برای باغدار دارد. از مهم‌ترین مشکلات آن طولانی بودن زمان خشک شدن (کاهش کیفیت کشمش به دست آمده) و آلودگی به مواد خارجی، گردوخاک، حشرات و غیره است که موجب کاهش بازارپسندی کشمش می‌شود.
درکالیفرنیا و استرالیا، عمدتاً انگور را به وسیله حرارت آفتاب و به روش طبیعی در داخل باغ و بین ردیف‌های کاشت تاک خشک می‌کنند. برای این منظور، خاک بین خطوط کاشت را با کمی شیب به طرف جنوب با دستگاه‌های تسطیح به عرض 30 الی40 سانتیمتر و به طول مورد نیاز آماده می‌کنند.
سپس، خوشه‌های انگور را در طبق‌های چوبی با ابعاد 75×90 سانتیمتر چیده و در بین خطوط کاشت قرار میدهند. در بعضی از مناطق گاهی به جای طبق‌های چوبی از ورق‌های کاغذی ضخیم (مقوا) استفاده می‌شود و پس از 10 الی 12 روز، به منظور خشک شدن یکنواخت کشمش، آنها را زیر و رو می‌کنند و زمانی که رطوبت کشمش به 15 درصد یا کمتر رسید، آن را جمع‌آوری می‌کنند.
بارگاه های تولید کشمش توری
در این روش، زمین بتن شده و با مصالح آهن و تورهای فلزی، بارگاههای سیمی احداث می‌شود. عرض این بارگاه 2-5/1 متر و طول آن تا30 متر است. ستون‌های آهنی در زمین به عرض 2-5/1 متر و طول 3 متر از یکدیگر قرار می‌گیرند و این ستون‌ها در عرض مثل نردبان به هم وصل شده و در نهایت توری فلزی در چندین طبقه در نرده‌های این ستون‌ها پهن و محکم می‌شود. سکوهای مورد استفاده در این روش نیز باید از جنس بتن با عیار ۲۵۰ و با سطح کاملاً صیقلی و دارای شیب مناسب برای شستشو و ضدعفونی کردن باشد. این بارگاه‌ها به طور طبیعی ۴ طبقه دارند، ولی با متحرک ساختن طبقات امکان افزایش تعداد طبقات و بهبود ظرفیت بارگاه فراهم می‌شود. حداقل فاصله ردیف اول از کف ۵۰ سانتیمتر، سایر ردیف‌ها از یکدیگر ۴۰ سانتیمتر و فاصله پوشش برزنتی روی ردیف آخر از این ردیف ۱۰ سانتیمتر می‌باشد. انواع بارگاههای توری عبارتند از: فلاح و نورین ابهر.
بارگاه فلاح
مزایا: کشمش تولیدی بهداشتی است. کیفیت و رنگ کشمش تولیدی مناسب است. درست کردن آن آسان و راحت است. عمر این بارگاه‌ها طولانی (20 سال) است.
معایب: زمان تهیه کشمش به علت سایهاندازی قفسه‌ها روی هم کمی طولانی می‌شود. قراردادن قفسه‌ها در طبقات بالا کمی سخت است.
بارگاه نورین
نورین (Nourin) نام روستایی در شهرستان ابهر استان زنجان است. مزایا: کشمش تولیدی بهداشتی و بازارپسند است. امکان پوشاندن بارگاه‌ها با چادر در شرایط بارندگی وجود دارد. عمر این بارگاه طولانی (20-15 سال) است.
معایب: زمان خشک شدن انگور و تهیه کشمش کمی طولانی است.
بارگاههای تولید کشمش آونگی و داربستی
در این بارگاه های تولید کشمش تمام لوله‌ها و بست‌های مورد استفاده برای تهیه داربست باید از جنس مناسب ترجیحاً ضدزنگ و گالوانیزه باشد. برای حفاظت انگورها از جریان باد، تابش مستقیم نور خورشید و آلودگی‌های محیطی، می‌توان داربست‌ها را با پوشش‌های پلاستیکی پلیاتیلنی کاملاً پوشاند. در این حالت برای تهویه هوا و رطوبت، دو دریچه در دو ضلع مقابل پوشش و در جهت جریان باد در نظر می‌گیرند.
خوشه‌های انگور باید با نخ‌های پلاستیکی یک بار مصرف از قسمت دم خوشه یا از قسمت میانی خوشه به یکدیگر متصل شده و به صورت آونگ از میله‌های میانی داربست آویزان شوند. انواع بارگاههای آونگی و داربستی عبارتند از: بارگاه آذربایجان، بارگاه یونانی، بارگاه خانه‌باغ و بارگاه کالیفرنی.
بارگاه آذربایجان
مزایا: احداث این بارگاه های تولید کشمش آسان است. نیاز به مصالح خاصی نیست. کشمش تولیدی بهداشتی است. نیاز به فضای کمتری دارد. رنگ کشمش تولیدی بازارپسند است. عمر بارگاه طولانی (20-15 سال) است.
معایب: چیدن انگورها در این بارگاه کمی مشکل است. زمان خشک شدن انگورها کمی طولانی است.
بارگاه یونانی
مزایا: کشمش تولید شده در این بارگاه های تولید کشمش بهداشتی است. کشمش تولید شده بازارپسند است. نیاز به فضای کمی در باغ دارد. ظرفیت تولید کشمش در آن بالاست. عمر طولانی (20-15 سال) دارد.
معایب: ساخت آن کمی مشکل است. چیدن خوشه‌ها روی سیمها وقتگیر است. زمان خشک شدن و تهیه کشمش نسبتاً طولانی است.
بارگاه خانه‌باغ
این بارگاه های تولید کشمش اتاق‌های پیوسته به هم هستند که سقف آنها به وسیله مصالح ساختمانی، تیرک‌های چوبی و کاه‌گل یا ایرانیت پوشانده می‌شود. ارتفاع این بارگاه‌ها 5/3-5/2 متر و رو به جنوب هستند. دردیوارهای این بارگاه‌ها روزنه یا پنجرههایی تعبیه می‌شود تا هوا به خوبی جریان داشته باشد. به جای ساخت داربست فلزی داخل اتاقها، می‌توان روی تیرک‌های چوبی، میخ‌های فلزی به فواصل منظم حدود 40-30 سانتیمتر کوبید تا آونگ‌ها به روی آنها نصب شوند.
مزایا: زمان خشک شدن در شرایط بارندگی کمتر است. کیفیت و بازارپسندی کشمش تولیدی بالا است. کشمش تولیدی بهداشتی است. عمر این بارگاه‌ها طولانی (15 سال) است.
معایب: هزینه احداث بالا و ساخت آن نسبتاً مشکل است.
بارگاه های تولید کشمش کالیفرنیایی
مزایا: کشمش تولیدی بهداشتی است. رنگ کشمش طلایی رنگ و بازارپسند است. قیمت کشمش تولیدی بالا است. عمر این بارگاه طولانی (20-15) است.
معایب: ساخت این بارگاه کمی مشکل است. زمان خشک شدن و تهیه کشمش کمی طولانی است.
جمع بندی
روش های خشک کردن کشمش های متنوعی در ایران وجود دارند. شناخت انواع روش های خشک کردن کشمش کمک زیادی در یک خرید موفق خواهد داشت. در این نوشتار سعی شد انواع بارگاه های تولید کشمش به صورت مختصر و کاربردی معرفی شود. به فروش بستری امن برای خرید آگاهانه و اصولی انواع کشمش در کمترین زمان و با بهترین کیفیت است.
